Gülşehir’in 4 km doğusunda yer alan Civelek köyü yakınlarındaki mağara, sadece Gülşehir’in değil aynı zamanda Nevşehir’in de en eski yerleşimidir.
Yeri: Nevşehir il merkezinin kuzeyinde, Gülşehir'in kuşuçumu 4.8 km kuzey-kuzeydoğusundaki Civelek Köyü'nün 2.2 km kuzeyinde, Hırka Dağı'nın güney eteklerindedir. Kızılırmak Nehri'nin kuzey yakasında yer alan mağara Gülşehir İlçesi'nden yaklaşık 7 km uzaktadır.
©The Archaeological Settlements of Turkey - TAY Project
Konumu ve Çevresel Özellikleri: Mağara, yöredeki adı Gürlek Tepe olan bir tepedeki su deposunun 600 m kuzeyinde, balık sırtı şeklindeki arazinin doğu yamacının yukarı kesimindedir. 1993 yılında Kalkerli bir yapıya sahip olan mağaraya, olasılıkla bir baca olan geçitten, aşağıya doğru dik inen 14 m uzunluğundaki bir galeriden ulaşılmıştır. Mağaranın ana yaşam mekanı 22 x 11 m ölçülerindedir. Tabanında tavandan düşen kalsit kristal kayaç parçaları ve molozlar vardır, ve mağaranın tavan kısımlarında kalsit kristalden oluşan 5-15 cm arasında değişen uzunluktaki sarkıtlar yer almaktadır. Cep şeklinde küçük galeriler mevcuttur. Bu galerilerin bazılarına büyük kayalar yüzünden ulaşılamadığından mağaranın esas girişinin neresi olduğu anlaşılamamıştır. Bu olası giriş belki binlerce yıl önce kapanmıştır.
Nevşehir Müzesi ve İtalyan mağara bilimcileri ile birlikte yapılan çalışmalarda mağara tabanında, özellikle göçen kaya parçaları arasında ve galerilerde Kalkolitik Döneme (M.Ö. 5000-3000) ait, elde şekillendirilmiş tek kulplu fincanlar, çeşitli boylarda çömlekler, dokumacılıkta kullanılan ağırşaklar, taştan ve kemikten aletler ele geçmiştir.
Ayrıca mağaranın çevresinde yapılan yüzey araştırmalarında da obsidiyenden ve sileksten yapılmış aletler bulunmuştur. Mağara koruma altına alındığından ziyarete kapalıdır.
Civelek cave is in the vicinity of civelek village, which is situated 4km west of Gülşehir, in the province of Nevşehir. The cave is found in the hill known as Gurlek Hill. Arheological excavations in Civelek Cave indicates that one of the first settlement in Cappadocia took place in this area 5000 B.C.
Location: The site lies north of Nevsehir, 2.2 km north of Civelek Village, 4.8 km north-northeast of Gülsehir, at the southern ridges of Hirka Mountain, 7 km from Gülsehir District, at the northern bank of Halys.
Geography and Environment: The cave is located 600 m north of a water depot at Görlek Tepe, at the upper parts of the eastern slope of a ridged area. It was possible to reach the cave through a gallery, 14 km in length. The main living gallery measures 22 x 11 m. There are calcite pieces and debris fallen from the roof. Small galleries were observed. It was not possible to locate the main entrance, because some of the galleries were blocked by big rocks. The entrance might be closed thousands of years ago.
Access can be gained by means of a galery which extends downwards for 14 m to the limestone cave. There are many calcite crystal stalagtites, between 5and 15 cm in length, hanging from the sections of the cave ceiling, the main part of which is 22 by 11 m.
During excavations carried out by Nevşehir Museum and cave experts from ıtaly, hand made cups,cooking pots of various sizes, spindles and tolls made from stone and bone dating from the Chalcolithic Period ( 5000-3000 BC) were unearthed from the floor of the cave and especially among the collapsed rocks.
In addition to this, surface excavations in the surrounding caves unearthed tools made from obsidian and flint. In an attempt to preserve it, Civelek cave is closed to visitors.